Η ιστορία των οικογενειών Ιωάννη Ευθυμιάδη και Ιωάννη Καραγιαννίδη

Επιστολή της Σοφίας, Ιωάννας και Δέσποινας Καραγιαννίδου

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Βοϊράνη», τεύχος 28, έτος 1996

Μια συγκλονιστική Οδύσσεια των οικογενειών Ιωάννη Ευθυμιάδη και Ιωάννη Καραγιαννίδη, με αφετηρία την Κερασούντα και την Τραπεζούντα του Πόντου αντίστοιχα.

Το κείμενο που ακολουθεί στάλθηκε στην «Βοϊράνη» από τις αδελφές Σοφία, Ιωάννα και Δέσποινα Καραγιαννίδου, με μορφή επιστολής, μαζί με 30.000 δραχμές, προσφορά των τριών αδελφών στην μνήμη του πατέρα τους Ιωάννη Καραγιαννίδη του Ηλία και του παππού τους Ιωάννη Ευθυμιάδη του Κυριάκου, με στόχο «τη συμβολή τους στην προσπάθεια της Βοϊράνης για καταγραφή της ιστορίας του χωριού μας». Η επιστολή αυτή αποτελεί ένα σπάνιο ιστορικό ντοκουμέντο, που φωτίζει ένα μέρος της ιστορίας του χωριού, μέσα από τα χαλάσματα του ξεριζωμού των Ποντίων και το σκληρό οδοιπορικό για το ρίζωμα στη νέα πατρίδα. Η συντακτική επιτροπή της «Βοϊράνης» ευχαριστεί θερμά τις αδελφές Καραγιαννίδη για τη συγκινητική τους προσφορά και για τα θερμά τους λόγια, και ελπίζει ότι η ενέργεια αυτή θα βρει κι άλλους μιμητές.

Η επιστολή

Με αφορμή τον πρόσφατο θάνατο τον πατέρα μας Ιωάννη Καραγιαννίδη του Ηλία και θέλοντας να συμβάλλουμε στην καταγραφή της ιστορίας τον χωριού μας, ζητήσαμε την βοήθεια της μητέρας μας Μαρίας Καραγιαννίδου, να ξαναζωντανέψει μνήμες που τις σκέπασαν τα δύσκολα χιόνια της παιδικής ηλικίας, κάνοντας μαζί της ένα ταξίδι στο χρόνο. Κι αυτή με ιδιαίτερη συγκίνηση μας αφηγήθηκε το μακρύ οδοιπορικό της εγκατάστασης των γονιών της Ιωάννη και Δέσποινας Ευθυμιάδου, καθώς και του συζύγου της, Ιωάννη Καραγιαννίδη, στο χωριό μας.

Ενθύμιο Πάσχα 1927. Στο κέντρο ο Ιωάννης Ευθυμιάδης, κρατώντας στην αγκαλιά του, μωρό τότε, την κόρη του Μαρία Καραγιαννίδου

Ιωάννης και Δέσποινα Ευθυμιάδου

Ο Ιωάννης και η Δέσποινα Ευθυμιάδου, από τους πρώτους Πόντιους κατοίκους του χωριού μας, τα δύσκολα και ταραγμένα για την περιοχή του Πόντου χρόνια των μεγάλων διωγμών, αναζήτησαν καταφύγιο από την Κερασούντα του Πόντου, στο Μπατούμ και Σοχούμ της Ρωσίας το 1919. Ένα χρόνο μετά, το 1920, ήρθαν στην Ελλάδα.

Πρώτος σταθμός ήταν η Θεσσαλονίκη, όπου έμειναν για ένα δίμηνο στο Καραμπουρνάκι, κι από 'κει μαζί με άλλους Πόντιους ήρθαν στη Δράμα και για έξι μήνες παρέμειναν στην Πλατανιά (Κουζλούκιοϊ), τούρκικο χωριό τότε, χωρίς εκκλησία. Οι πρώτοι Χριστιανοί που πέθαναν τάφηκαν χωρίς παπά, κάτι που τους προβλημάτισε και τους έκανε να αναζητήσουν νέο τόπο εγκατάστασης. Οι Τούρκοι του χωριού με τους οποίους είχαν αναπτύξει καλές σχέσεις, τους υπέδειξαν την Μπόργιανη, «ένα καλό χωριό» όπως το είπαν, όπου ήρθαν το 1921.

Τότε στο χωριό ζούσαν κάποιες Ηπειρώτικες και Βλάχικες οικογένειες και είχαν ήδη εγκατασταθεί οι πρώτοι Θρακιώτες από ελληνικής πλευράς και αρκετοί Τούρκοι, οι οποίοι μάλιστα τους βοήθησαν το πρώτο δύσκολο διάστημα. Στον Ιωάννη Ευθυμιάδη οι Τούρκοι έδωσαν το παρατσούκλι Λάζμπεης (ο Λαζός μπέης) αφού το σοφό και μετρημένο λόγο του τον υπολόγιζαν και τον εκτιμούσαν.

Μετά δύο χρόνια και με την ανταλλαγή των πληθυσμών έφθασαν στην Μπόργιανη πολλοί Πόντιοι πρόσφυγες, ύστερα από ενδιάμεσους σταθμούς σε διάφορα μέρη, και κάτω και κάτω από δυσκολότερες από τους πρώτους συνθήκες. Σειρά λοιπόν των ήδη εγκατεστημένων να δώσουν χέρι βοήθειας, αφού ήταν σε λίγο καλύτερη μοίρα. Ο Ιωάννης Ευθυμιάδης σε κάποια οικογένεια συμπατριωτών του για το «καλωσόρισες» πήγε μια αγκαλιά ξύλα και μια γεμάτη πετρέλαιο γκαζόλαμπα. Αυτή την απλή χειρονομία τη δηγιόντουσαν με συγκίνηση για χρόνια μετά. Τόσο δύσκολα ήταν τα πρώτα χρόνια στην πατρίδα, την οποία δεν αξιώθηκε να χαρεί πολύ, αφού πέθανε το 1928 σε ηλικία 43 χρονών, αφήνοντας πίσω του χήρα με δύο μικρά παιδιά να σηκώνει το σταυρό της καθημερινής βιοπάλης ολομόναχη.

Ιωάννης Καραγιαννίδης

Ο Ιωάννης Καραγιαννίδης του Ηλία γεννήθηκε στην Κράσναγια Πολιάνα, της περιοχής Κρασνοντάρ της Ρωσίας το 1922 από γονείς Πόντιους Τραπεζούντιους που πέρασαν από τον Πόντο στη Ρωσία, το 1918. Εκείνα τα χρόνια 1918 - 1920, 150.000 περίπου Έλληνες από τον Πόντο, κατέφυγαν πρόσφυγες στη Ρωσία, αφού στην περιοχή τους οι Τούρκοι, όταν ανακατέλαβαν την Τραπεζούντα, προέβησαν σε φοβερές σφαγές και λεηλασίες.

Οι γονείς του εγκαταστάθηκαν στη Ρωσία μετά την Οκτωβριανή επανάσταση αλλά στο μικρό και απομακρυσμένο χωριό τους τα πρώτα χρόνια, ο απόηχος μόνο έφτανε αυτού του ιστορικού για τον αιώνα μας γεγονότος. Εργατικοί και παραγωγικοί καθώς ήταν, δεν είχαν τα πρώτα χρόνια προβλήματα, έχτισαν το σπίτι τους και είχαν τη μικρή περιουσία τους που την απέκτησαν με σκληρή δουλειά και οικονομία. Παράλληλα εργάζονταν κάποιες μέρες και στο κολχόζ της περιοχής, απ' όπου και βραβεύτηκαν για την απόδοσή τους με κάποια δώρα σαν πριμ παραγωγικότητας.
Τα προβλήματα άρχισαν για τους Έλληνες Πόντιους της ΕΣΣΔ, όταν οι Σοβιετικές αρχές με το πρόσχημα ότι αυτοί δεν αποδέχονταν τη Ρωσική υπηκοότητα και επέμεναν στην Ελληνική, άρχισαν τις καταπιέσεις.
Οι διώξεις εντάθηκαν απότομα στα τέλη του 1937 με μαζικές συλλήψεις, βασανιστήρια και εκτελέσεις. Χιλιάδες Έλληνες φυλακίστηκαν και οι οικογένειές τους εξορίστηκαν. Οι κρατούμενοι παραπέμπονταν σε δίκη παρωδία, όπου μετά από σύντομη διαδικασία τους ανακοινώνονταν οι ποινές και στέλνονταν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Χαρακτηριστικό είναι το παρακάτω ποντιακό τετράστιχο:

Ανάθεμά σε Ρούσια
τον νόμον ντο εξέγκες
σο Κριμ και σ' όλον το Καυκάς
Ρωμαίον ξάϊ κι εφέκες

Στο τέλος του 1937 έγινε και η σύλληψη του πατέρα του Ηλία Καραγιαννίδη, του αδελφού του Ανέστη Καραγιαννίδη, του γαμπρού του και άλλων συγγενών του χωρίς αιτία, για τους οποίους ακολουθήθηκε η ίδια διαδικασία όπως για χιλιάδες άλλους ενήλικες άνδρες. Άντεξαν στα βασανιστήρια και στις κακουχίες της ζωής του στρατοπέδου συγκέντρωσης όπου τους έστειλαν, για δεκαπέντε μήνες. Το θάνατό τους, τον Απρίλιο του 1939 τον πληροφορήθηκε μέσω του Ερυθρού Σταυρού στην Ελλάδα το 1949, μια δεκαετία αργότερα.

Ο Ιωάννης Καραγιαννίδης δε συνελήφθη γιατί ήταν έφηβος 15 χρόνων, και μαζί με τη μητέρα του, τη νύφη του και τα μικρά του ανίψια, εξορίστηκε μακριά από το χωριό του, ενώ η περιουσία τους δημεύτηκε όπως και πολλών άλλων Ποντίων. Δύο χρόνια έμειναν στην εξορία μέχρι να' ρθει η έγκριση για τη μεταφορά τους στην Ελλάδα, όπου έφτασαν το 1939 στον Πειραιά, αφήνοντας πίσω τους ό,τι είχαν και αγωνιώντας για την τύχη των δικών τους.

Δύσκολες οι πρώτες μέρες έπεσαν θύματα επιτήδειων που εκμεταλλεύτηκαν την αδυναμία και την άγνοιά τους για το «τι εστί ελληνική πονηριά» κι έχασαν κι αυτά τα λίγα που έφεραν.
Πρώτη πόλη εγκατάστασης η Σπάρτη, όπου στάλθηκαν από την Επιτροπή για τους πρόσφυγες σε πλούσιο σπίτι, υπηρέτρια η μητέρα του, εργάτης ο ίδιος στους πορτοκαλεώνες της οικογένειας. Έμειναν εκεί για εννέα μήνες και το 1939, λίγο πριν ξεσπάσει ο πόλεμος, ήλθαν στην ετεροθαλή αδελφή του σε χωριό του Νευροκοπίου κι από 'κει στον Άγιο Αθανάσιο το 1941. Εδώ, ύστερα από προξενιό, παντρεύτηκε το 1942 η Μαρία Καραγιαννίδου, η οποία μετά το θάνατο της μητέρας της και του αδελφού της, έμεινε ολομόναχη στα 16 της χρόνια. Έφυγε το Νοέμβριο του 1994 σε ηλικία 72 χρόνων.

Αυτή ήταν περιληπτικά η οδύσσεια των προσώπων που μνημονεύουμε, οδύσσεια που συνεχίζεται και στις μέρες μας για πολλούς Πόντιους που έμειναν εκεί και αναζητούν σήμερα τη στοργή και την αγκαλιά της μητέρας πατρίδας.

Tελειώνοντας θέλουμε να πούμε ότι αναμφίβολα ευαισθητοποιεί και ενεργοποιεί, ελπίζουμε, η προσπάθεια καταγραφής της ιστορίας του χωριού μας, που συστρατεύει ευαισθητοποιημένα άτομα στον κοινό στόχο. Μπράβο παιδιά. Καλή δύναμη και καλή επιτυχία.

Σοφία, Ιωάννα και Δέσποινα Καραγιαννίδου

• Ιστορία
• Πρόσφυγες