Αφήγηση της Ευμορφίλης Χαραλαμπίδου με καταγωγή από την Σαμψούντα

του Κωνσταντίνου Κυριαζή-Κηπουρού

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Βοϊράνη», τεύχη 37 και 38, το έτος 1998, με τίτλο Η Οδύσσεια των Ποντίων και το ρίζωμά τους στο χωριό μας και συνοδευόταν από το παρακάτω κείμενο:

Στην προσπάθεια της «Βοϊράνης» να καταγράψει όσες περισσότερες μνήμες από κείνους τους συγχωριανούς μας που έζησαν τις τραγικές στιγμές του ξεριζωμού τους από τις πανέμορφες και αξέχαστες πατρίδες του Πόντου, την οδύσσειά τους και το ρίζωμά τους στο χωριό μας, ήλθαμε σε επαφή με τρεις απ' αυτούς, και προσπαθήσαμε να ανασκαλέψουμε τις μνήμες τους και να ξαναζωντανέψουμε μακρινές εποχές. Παρ' ότι λοιπόν βρίσκονται σε μεγάλη ηλικία, είναι εντυπωσιακή η καθαρότητα του μυαλού τους και παραστατικότατη η αφήγηση των εμπειριών που γεύτηκαν στην παιδική τους ηλικία, οι οποίες σημάδεψαν για πάντα τη ζωή τους. Κοινό σημείο αναφοράς τους, η καταγωγή τους από τα παράλια του Εύξεινου Πόντου και η εγκατάστασή τους σε διαφορετικές χρονικές στιγμές ο καθένας, στο χωριό μας. Θέλοντας να ανασυνθέσουμε την πρώτη εικόνα του χωριού, με τα ονόματα και τον τόπο προέλευσης των πρώτων κατοίκων του, επιχειρήσαμε να επαναφέρουμε στη μνήμη τους εκείνα τα χρόνια και με την βοήθεια κι άλλων ηλικιωμένων συγχωριανών μας να παραθέσουμε τα ονόματα, αρχηγών ποντιακών οικογενειών, οι περισσότεροι από τους οποίους δεν είναι σήμερα στη ζωή.

Η Ευμορφίλη χήρα του Θεόδωρου Χαραλαμπίδη το γένος Κωνσταντίνου και Σοφίας Γεωργιάδου, γεννήθηκε το 1902 στο Ατάτεπε, της Σαμψούντας.

1998. Ευμορφίλη Χαραλαμπίδου

Ο πατέρας της ήταν δάσκαλος και δίδασκε στο σχολείο του χωριού το οποίο κατοικούνταν μόνο από Έλληνες.
Ήταν επτά αδέλφια, πέντε κορίτσια και δύο αγόρια και θυμάται ότι η ζωή τους ήταν πολύ όμορφη χωρίς προβλήματα, μέχρι που άρχισαν οι διώξεις κατά των Ελλήνων από τους Νεότουρκους του Κεμάλ, από το 1914 και μετά.
Τότε η γιαγιά Ευμορφίλη ήταν 14 χρόνων και θυμάται με έκδηλα τα σημάδια της συγκίνησης τις τραγικές στιγμές που έζησε, οι οποίες σημάδεψαν ανεξίτηλα την παιδική ψυχή της.

Θυμάται την πυρπόληση του χωριού της από τους αφιονισμένους Τσέτες και τα μάτια της βουρκώνουν. Μπροστά στα αθώα μάτια της είδε να βιάζονται η μάνα της, η αδελφή της, η θεία της, και να κακοποιούνται βάναυσα οι άντρες της οικογένειας.

Και από τότε αρχίζει και η δική της οδύσσεια που δεν χωράει σε ανθρώπου νου και ούτε μπορεί να περιγράφει με οποιαδήποτε πένα. Ολόκληρα καραβάνια Ελλήνων και μεταξύ αυτών και η οικογένειά της, πήραν το δρόμο της εξορίας.
Ένα δρόμο χωρίς σταματημό, μια πορεία χωρίς προορισμό, μέσα σε απάτητα βουνά όπου το χιόνι ξεπερνούσε το ένα μέτρο.

Ήταν η φρικτή μέθοδος που επέλεξαν οι Νεότουρκοι για την φυσική εξόντωση των Ποντίων, από πείνα, δίψα, κρυοπαγήματα, ψείρες, βασανισμούς και εξευτελισμούς. Είναι απίστευτα τα όσα αφηγείται η γιαγιά Ευμορφίλη με την ιδιότυπη προφορά της. Μόνο η ζωγραφισμένη φρίκη στο πρόσωπό της και η με δέος επαναλαμβανόμενη φράση της «να μη ζήσει κανείς όσα ζήσαμε» μπορεί να δώσει το στίγμα της βαρβαρότητας της γενοκτονίας του Ποντιακού Ελληνισμού.

Απ' αυτή την λαίλαπα τελικά κατάφεραν να διασωθούν εκτός από την ίδια, η μητέρα της και τρία αδέλφια της.
Όταν έφθασε η ώρα της ανταλλαγής των πληθυσμών, έφυγαν με πλοίο από την Σαμψούντα, δίχως να έχουν κανένα απολύτως περιουσιακό στοιχείο μαζί τους, και τους οδήγησαν αρχικά στη Λευκάδα.

Από κει έφυγε σε λιγότερο από ένα χρόνο και με την αποδεκατισμένη οικογένειά της εγκαταστάθηκε στο χωριό μας.

«Στην αρχή μας λέει μέναμε όλοι μαζί, κάτω από πολύ άσχημες συνθήκες στην παλιά καπναποθήκη. Ήταν πολύ δύσκολα χρόνια. Δεν είχαμε βοήθεια από πουθενά. Παρ' όλα αυτά αγωνιστήκαμε σκληρά και καταφέραμε να επιβιώσουμε».

Η γιαγιά Ευμορφίλη, παντρεύτηκε στο χωριό, έκανε πολλά παιδιά και χαίρεται σήμερα τα δισέγγονο και τα τρισέγγονά της.

Εκείνο που δεν πρόκειται ποτέ να ξεχάσω στις λίγες φορές που την συνάντησα τον τελευταίο καιρό, είναι το πηγαίο και καλοσυνάτο γέλιο της που φωτίζει όλο της το πρόσωπο, το κέφι της και την ψυχική της ζωντάνια, πράγμα σπάνιο για τέτοια ηλικία, όταν μάλιστα λάβει κανείς υπόψη του τα βάσανα που πέρασε σ' όλη της τη ζωή.

Αυτή ίσως είναι και η καλύτερη παρακαταθήκη που αφήνει στους απογόνους της αλλά και σε όσους την γνωρίζουν. Γιατί η γιαγιά Ευμορφίλη Χαραλαμπίδου αποτελεί το πιο φωτεινό παράδειγμα ψυχικής δύναμης και αισιοδοξίας για ζωή, άσχετα αν η ίδια δηλώνει γελώντας ότι «ο Θεός με ξέχασε».

Να μας ζήσεις γιαγιά Ευμορφίλη να σε χαιρόμαστε!!!