Επιμέλεια - παρουσίαση: Σάσα Βασιλειάδου - Χρήστος Μπαρούδης

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Βοϊράνη στο τεύχος 11, το έτος 1993

Ένας άνθρωπος που ζει και κινείται ανάμεσά μας, εδώ, στον Άγιο Αθανάσιο, κοντά εβδομήντα χρόνια.
Λίγοι είναι αυτοί που γνωρίζουν το αξιοσημείωτο ταλέντο του Κυριάκου Φυλαντζόπουλου αυτού του "καθημερινού" ανθρώπου, τόσο στη ζωγραφική όσο και στην ποίηση.

Ένας γνήσιος λαϊκός καλλιτέχνης, σεμνός, απλός, με άποψη για την τέχνη και τον ρόλο της στην ζωή, του ανθρώπου. Η στήλη μας σήμερα με ιδιαίτερη χαρά φιλοξενεί τις μνήμες του μπαρμπα-Κυριάκου από την μέχρι τώρα πορεία του στη ζωή και στην τέχνη. Καλύτερα όμως να αφήσουμε τον ίδιο να μας τα πει.

Ο Κυριάκος Φυλαντζόπουλος εν μέσω των δημιουργιών του (1993)

Ερώτηση: Μπαρμπα-Κυριάκο είσαι Θρακιώτης. Σε ποιά πόλη της Θράκης γεννήθηκες;
Απάντηση: Γεννήθηκα στις Σαράντα Εκκλησιές της Θράκης, την 1η Οκτωβρίου του 1922. Η διαμονή όμως εκεί ήταν πολύ σύντομη. Την επόμενη της γέννησής μου έγινε η βάφτιση και από την μεθεπόμενη άρχισε η προσφυγιά. Πρώτος σταθμός ήταν το Σουφλί. Εκεί μείναμε μονάχα ένα χρόνο. Μετά το Σουφλί πήγαμε στην Ξάνθη. Στη Γεννησέα της Ξάνθης μείναμε ως το 1928. Τώρα που ξαναθυμάμαι τα περασμένα, μπορώ να πω ότι στην πόλη αυτή έζησα μια από τις πιο δραματικότερες στιγμές της ζωής μου. Ήμουν τριών ως τεσσάρων χρονών, όταν πήρα μια πέτρα να σπάσω τις χειροπέδες του πατέρα, που για πολιτικούς τότε λόγους είχε φτάσει ως το εκτελεστικό απόσπασμα. Είναι μια εικόνα που παρ' όλο που ήμουν τόσο μικρός τότε, έχει μείνει στην μνήμη μου σαν φωτογραφία.

Ερώτηση: Στον Άγιο Αθανάσιο πότε εγκατασταθήκατε;
Απάντηση: Εδώ ήρθαμε το 1928, την εποχή που φτάσαμε το χωριό ήταν πνιγμένο στη λάσπη. Τα σπίτια ήταν λιγοστά, το ένα εδώ και το άλλο εκεί. Τα πρώτα ένα δύο χρόνια μέναμε σ' ένα τζαμί. Οι παλιοί θα το θυμούνται ίσως, ήταν χτισμένο εκεί που είναι σήμερα η κοινότητα. Μετά ήρθαμε στη γειτονιά που μένω ως σήμερα.
Μικρός θυμάμαι ήμουν καλός μαθητής στο σχολείο. Τα αγαπούσα τα γράμματα. Το δημοτικό σχολείο το τελείωσα το 1935 και ήθελα να συνεχίσω παραπέρα. Έτσι, εγώ και άλλοι δύο συμμαθητές μου τότε, ο Λάζαρος ο Συμεωνίδης και ο Παύλος ο Τελλίδης γραφτήκαμε στο γυμνάσιο στη Δράμα. Χρήματα όμως δεν υπήρχαν να νοικιάσουμε δωμάτιο στη Δράμα, συγκοινωνία δεν υπήρχε εκείνα τα χρόνια κι έτσι πηγαίναμε με τα πόδια. Αυτό όπως ήταν φυσικό κράτησε λίγο, οπότε αναγκαστήκαμε να διακόψουμε. Ήταν δύσκολα χρόνια για όλους.

Ερώτηση: Η ζωγραφική και η ποίηση πότε μπήκαν στην ζωή σου;
Απάντηση: Αφού δεν ήταν δυνατό να συνεχίσω το σχολείο αποφάσισα να μάθω μια τέχνη. Από μικρός μου άρεσε να ζωγραφίζω, έτσι η πρώτη επιλογή μου ήταν η ζωγραφική - η ποίηση ήρθε αργότερα.Το 1936 ξεκίνησα μαθητευόμενος στο συγχωριανό μας τον μπαρμπα-Κώστα τον Βινδεμάγιερ. Δουλεύοντας πλάι στον μπαρμπα-Κώστα συνειδητοποίησα ότι η ζωγραφική ήταν αυτό που ήθελα να κάνω στην ζωή μου. Με τον μπαρμπα-Κώστα τότε κάναμε επιγραφές μαγαζιών, ζωγραφίζαμε τα πλαϊνά στα κάρα, τέτοια πράγματα.

Ερώτηση: Οι περισσότεροι ξέραμε ότι είσαι ξυλουργός. Πώς έγινε αυτή η στροφή από την ζωγραφική στην ξυλουργική;
Απάντηση: Όπως είπα και προηγουμένως οι καιροί ήταν δύσκολοι. Έτσι παρ' όλη την αγάπη που είχα στη ζωγραφική αναγκάστηκα να μάθω μια πιο "σίγουρη" τέχνη. Έγινα λοιπόν ξυλουργός. Σαν ξυλουργός δούλεψα από το 1937 ως το 1985, που βγήκα στην σύνταξη. Παράλληλα μ' αυτή τη δουλειά ήμουν και γεωργός, έβαζα καπνά για αρκετά χρόνια. Ενδιάμεσα έκανα και δάσκαλος. Για δώδεκα χρόνια δίδασκα ξυλουργική στη γεωργική σχολή Δράμας.
Όσα χρόνια δούλευα στο ξυλουργείο η ζωγραφική και τα πινέλα μπήκαν στο συρτάρι. Βλέπεις δεν υπήρχε ο χρόνος. Τώρα συνταξιούχος πια, ελεύθερος από το άγχος της δουλειάς συνεχίζω το παλιό μου όνειρο, τη ζωγραφική.

Ερώτηση: Ποιά είναι τα θέματα που προτιμάς για τους πίνακές σου;
Απάντηση: Τα έργα μου έχουν σαν θέμα κάποιο τοπίο ή είναι προσωπογραφίες. Τα τοπία που έχω ζωγραφίσει είναι όλα φανταστικά. Δεν βλέπω το τοπίο όταν το ζωγραφίζω, ούτε είναι μια εικόνα που έχω δει παλιά. Κάθε τοπίο το ζωγραφίζω πρώτα με το μυαλό κι έπειτα με το χέρι. Όσο για τις προσωπογραφίες αυτές έχουν πάντα για θέμα ένα αγαπημένο πρόσωπο. Έχω κάνει προσωπογραφία της μητέρας μου, των γιών μου και γενικά ανθρώπων του κοντινού μου περιβάλλοντος.

Ερώτηση: Τι υλικά χρησιμοποιείς στους πίνακές σου;
Απάντηση: Χρησιμοποιώ κυρίως λάδι, με μικρή ιδιομορφία. Δεν χρησιμοποιώ μουσαμά. Γ ια βάση παίρνω σκληρό νοβοπάν το οποίο ασταρώνω καλά. Το αφήνω να στεγνώσει και πάνω σ' αυτό δουλεύω το προσχέδιο με μολύβι και συνεχίζω με λαδομπογιές. Τα υλικά τα βρίσκω στο μικρό ξυλουργείο που διατηρώ στην αποθήκη. Απλά πράγματα. Το πιο ακριβό υλικό είναι το μεράκι και η αγάπη για τη ζωγραφική.

Ερώτηση: Έχεις εκθέσει τα έργα σου; Τα έχει δει ο κόσμος;
Απάντηση: Ναι βέβαια. Έχω κάνει δύο εκθέσεις εδώ στο χωριό. Η πρώτη έγινε το 1988 στον πολιτιστικό σύλλογο. Η δεύτερη έγινε το 1991 στο Κέντρο Πρόνοιας Παιδιού. Μερικοί πίνακες μάλιστα, έχουν εκτιμηθεί από επαγγελματίες ζωγράφους στη Θεσσαλονίκη. Κάποιοι απ' αυτούς είπαν δε, ότι με λίγη εξάσκηση σε θέματα τεχνικής δεν θα είχα σε τίποτε να τους ζηλέψω.

Ερώτηση: Τι ρόλο παίζει η ζωγραφική στη ζωή σου;
Απάντηση: Η ζωγραφική για μένα είναι μια εκτόνωση. Όταν ζωγραφίζω ξεχνώ τις καθημερινές σκοτούρες. Είναι σαν να σταματά ο χρόνος. Απορροφιέμαι πολλές φορές περνώ ώρες ολόκληρες με το πινέλο στο χέρι χωρίς να το καταλάβω. Όσο δουλεύω ένα πίνακα νοιώθω μια ιδιαίτερη ευχαρίστηση που δύσκολα περιγράφεται με λόγια. Τη μεγαλύτερη όμως ικανοποίηση τη νοιώθω όταν τελειώνω ένα πίνακα. Νοιώθω ότι έχω κάνει κάτι σημαντικό.

Ερώτηση: Να περάσουμε για λίγο και στην ποίηση.
Απάντηση: Το πρώτο μου ποίημα το έγραψα όταν ήμουν φαντάρος το 1947. Στο στρατό ήμουν τηλεφωνητής. Οι ώρες περνούσαν δύσκολα μπροστά στον τηλεφωνικό πίνακα, ιδιαίτερα τις νύχτες. Ένα βράδυ ο συνάδελφος μου στο τηλεφωνείο με διάβασε ένα στιχάκι που είχε γράψει. Αυτό ήταν, το ίδιο βράδυ εγώ είχα γράψει ένα ολόκληρο ποίημα, το πρώτο μου.

Ερώτηση: Από που αντλείς τα θέματα για τα ποιήματά σου;

Απάντηση: Τα θέματα είναι παρμένα όλα από την καθημερινή ζωή. Κάθε ποίημα αποτυπώνει μια συγκεκριμένη στιγμή της ζωής μου. Κάθε ποίημα κλείνει στους στίχους του το συναίσθημα εκείνης της στιγμής, τον έρωτα, τον πόνο, την ελπίδα, την πίκρα. Γι αυτό και η ποίηση δεν έχει ούτε τόπο ούτε χρόνο. Έχω γράψει ποιήματα, στο ξυλουργείο, στο χωράφι, το βράδυ πέφτοντας για ύπνο, όπου μπορείς να φανταστείς.

Ερώτηση: Κλείνοντας μπαρμπα-Κυριάκο τι έχεις να πεις στα νέα παιδιά που ασχολούνται με τη ζωγραφική ή την ποίηση;
Απάντηση: Το σημαντικότερο είναι ν' αγαπούν και να σέβονται αυτό που κάνουν. Όσο για τα υπόλοιπα πιστεύω ότι στην τέχνη, ότι μορφή κι αν έχει, δεν υπάρχουν συνταγές. Σε κάθε έργο ο καλλιτέχνης βάζει ένα κομμάτι από την ψυχή του και η ψυχή δεν μπαίνει σε καλούπια.

Αυτός ήταν σε γενικές γραμμές ο Κυριάκος Φυλαντζόπουλος, μια αξιοσέβαστη μορφή του χωριού μας, που θα πρέπει ν' αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση για τους νεώτερους. Θεωρούμε όμως σκόπιμο να κλείσουμε αυτή την παρουσίαση παραθέτοντας ένα από τα πολλά ποιήματα του μπαρμπα-Κυριάκου που αποκαλύπτουν τις ευαισθησίες του στον χιλιοτραγουδισμένο απ' αυτόν θέμα: τον έρωτα.

Γύρισα χρόνια στη ζωή πήγα στην Δύση στην Ανατολή
Σαν τα δικά σου μάτια
που μοιάζαν πράσινα διαμάντια δεν έχω ξαναδεί.
Τα μάτια σου τα πράσινα
θέλω να τα φιλήσω θέλω να τα χω συντροφιά
όσα χρόνια κι αν ζήσω
Τα μάτια σου είναι πράσινα,
τα χείλια σου κεράσι,
χαρά σ' αυτόν που 'τα γευτεί
Ποτέ δεν θα γεράσει.

Άγιος Αθανάσιος, 2 Αυγούστου 1986

Δείτε επίσης:

141. Μαθητές της Ξυλουργικής σχολής του Κυριάκου Φυλαντζόπουλου

100. Ο Κυριάκος Φυλαντζόπουλος με τους μαθητές του στην τέχνη του ξύλου

• Προηγούμενο