Οι τουρκικές ονομασίες στον κάμπο του χωριού μας

Ο μεγαλοκτηματίας ιμάμης της Μπόιραν και οι τουρκικές ονομασίες στον κάμπο του χωριού μας

του Βασίλη X. Ριτζαλέου

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Βοϊράνη, τεύχος 33, έτος 1997

Το καλοκαίρι του 1922 υπήρχε μεγάλη νευρικότητα στους κατοίκους της περιοχής μας. Οι Τούρκοι του χωριού, όπως και στις γειτονικές κοινότητες, ανησυχούσαν για την τύχη τους και προχωρούσαν σε πώληση της ακίνητης περιουσίας, μπροστά στο ενδεχόμενο της αναγκαστικής μετακίνησης στην Τουρκία.

Ο παλιός ιμάμ(ης) του χωριού μας Σουλεϊμάν, που είχε μετακομίσει στην Καβάλα, διέθετε 40 στρέμματα γης «εις τη κτηματική περιφέρεια του χωριού Μποϊράνης», συνολικής αξίας 3.880 γροσίων (τιμή αγοράς σε χρόνο που δεν αναφέρεται στα συμβόλαια).

Ήταν από τους ανθρώπους που αναζητούσαν εκείνη την εποχή αγοραστές. Τους βρήκε τον Ιούνιο του 1922. Στις 17 του μήνα και ημέρα Παρασκευή, υπόγραψε τα συμβόλαια πώλησης στο γραφείο του συμβολαιογράφου I. Τσαμαδού, στην Καβάλα, με τους κατοίκους του χωριού μας Αλητζίκ ογλού Χασάν, γεωργό στο επάγγελμα και τον τελευταίο μάλλον ιμάμ(η) στην Μπόιραν Χουσεΐν ογλού Μουλά Μουσταφά. Συγκεκριμένα πώλησε 22 στρέμματα στον Αλητζίκ αντί 7.000 δρχ. και 18 στρέμματα στον ιμάμ Χουσεΐν αντί 2.000 δρχ. Εξαιτίας της .... συναδελφικής αλληλεγγύης, προφανώς, ο Χουσεΐν εξασφάλισε χωράφια ίσης έκτασης και στην ίδια ακριβώς θέση με εκείνα που αγόρασε ο δυστυχής Αλητζίκ στη μισή τιμή.

Όλοι γνώριζαν μόνο την τουρκική γλώσσα και χρειάστηκαν βοήθεια διερμηνέων, του Ισραηλίτη εμπόρου Τορών και του χριστιανού Σερδαρίδη. Εντύπωση προκαλεί η παρουσία και δεύτερου Ισραηλίτη, του μεταπράτη Μωΰς Δαφά, ως μάρτυρα.

Τα κτήματα του ιμάμ Σουλεϊμάν βρίσκονταν σε διάφορες θέσεις του κάμπου του χωριού μας και καταλάμβαναν έκταση από ένα μέχρι έξι στρέμματα. Αυτό είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον, γιατί μας επιτρέπει να συγκρίνουμε τις ονομασίες θέσεων στον κάμπο εκείνης της εποχής με τις σημερινές. Αναφέρονται συγκεκριμένα οι θέσεις: Γιουκαρή Κουμσαλτού, Κουμσαλτού Κιούπ Ταρλασί, Ασαγκί Κουμσαλτού (μήπως σας θυμίζει τη γνωστή περιοχή με το όνομα Κουμσάλια;), Μεμέτ Αλή μπουναρλή αλταντά ή αχταντά (έχετε ακούσει τη θέση Μεμέτ Αλή μπουνάρ;), Ντιγκιρμέν γιουλού ακταντά (ποιος δρόμος είναι γνωστός ακόμη και σήμερα ως ντιρμέν γιολού;) Καλαμπάκ Τεπεντέ (σχεδόν όλοι γνωρίζουμε τη θέση Καλαμπάκ Τεπέ).

Οι περισσότερες θέσεις που αναγνωρίζονται εύκολα, σήμερα, από τους καλλιεργητές του χωριού βρίσκονται δυτικά της κοινότητας. Συνορεύουν με κτήματα κατοίκων του Καλαμποκιού, του Δοξάτου και των Κυργίων, καθώς οι τελευταίοι διαθέτουν κτήματα νότια και δυτικά του χωριού μας.

Η περιοχή Κουμσάλια πήρε το όνομά της μάλλον από το αμμουδερό της έδαφος, καθώς πλημμύριζε συχνά από τα ορμητικά νερά του ρέματος στο Δοξάτο, που μετέφερε μεγάλες ποσότητες άμμου.

Ειδικότερα η θέση στα Κουμσάλια με το περίεργο όνομα Κιούπ Ταρλασί, δηλαδή χωράφια με μεγάλα πήλινα πιθάρια, εξηγείται από την πληροφορία ότι οι πρώτοι πρόσφυγες αγρότες έβρισκαν εκεί -σε μικρό βάθος- πιθάρια, στα οποία πίστευαν ότι οι Τούρκοι φύλαγαν ποσότητες νερού. Θα μπορούσε όμως να υποθέσει κάποιος ότι βρίσκονταν μπροστά σε αρχαία ή βυζαντινά πιθάρια, καθώς έχουμε τεκμηριωμένα ανάλογες περιπτώσεις στον κάμπο μας!

Κοντά στα Κουμσάλια βρίσκεται και η περιοχή που είναι γνωστή σήμερα ως Μεμέτ μπουνάρ, ενάμιση χιλιόμετρο δυτικά του χωριού μας προς το Καλαμπόκι, όπου υπήρχαν παλαιότερα γκιόλα και πηγάδι.

Ακόμη πιο κοντά στην κοινότητα Καλαμπακίου βρίσκεται η θέση Καλαμπάκ Τεπέ, που σημαίνει λόφος Καλαμπακίου, όπου ανακαλύφθηκαν ίχνη αρχαίου οικισμού.

Από τα συμβόλαια της αγοραπωλησίας του ιμάμ Σουλεϊμάν προκύπτει εξάλλου ότι κάτοικοι γειτονικών κοινοτήτων είχαν κτήματα στις ίδιες περιοχές με τους Τούρκους της Μπόιραν.

Έτσι στα Κουμσάλια είχαν ιδιοκτησίες ο Ομέρ Αγά, ο Χατζή Αμέτ Αγά, ο Οσμάν Τεχλιβάν, όλοι κάτοικοι Δοξάτου (αναφέρονται ως «Δοξατλή»), και ο Κυργιώτης Χατζή Βελή (αναφέρεται ως «Κιρλή» από το «Κιρ» το τούρκικο όνομα του χωριού).

Οι κάτοικοι του Καλαμπακίου, από την περίοδο της Τουρκοκρατίας, πήγαιναν στους νερόμυλους του Μπουνάρ Μπασί (του Κεφαλαρίου) και χρησιμοποιούσαν τον «ντιρμέν γιολού», όπως είναι γνωστός μέχρι τις μέρες μας, το δρόμο δηλαδή που συνέδεε το χωριό τους με τους νερόμυλους. Οι Τούρκοι ονόμαζαν αυτόν το δρόμο "ντιγκιρμέν γιολού".

Άλλες θέσεις στον κάμπο του χωριού μας, που δεν στάθηκε δυνατό να αναγνωριστούν, είναι Κιοϊ αλταντά, αλταντά, γιολαντά, κανλή μουντέ, Ορτά Γιολαντά, Εσκή Μπαγλαντά και Κανακλαντά, για την οποία είναι γνωστό ότι βρισκόταν κοντά σε έλη.

Συγκρίνοντας τις τιμές των χωραφιών παίρνουμε χρήσιμες πληροφορίες για την αξία τους εκείνη την εποχή. Η πιο υψηλή τιμή συναντάται στη θέση Καλαμπάκ Τεπέ (700 δρχ. το στρέμμα) και η μικρότερη στο ντιρμέν γιολού, στο δρόμο προς τους νερόμυλους Κεφαλαρίου (80 δρχ. το στρέμμα). Στα Κουμσάλια η μέση τιμή του στρέμματος ήταν 400 δρχ., ενώ στη θέση Μεμέτ Αλή Μπουνάρ ο ιμάμ Σουλεϊμάν δεν «πέτυχε» υψηλή τιμή (182 δρχ. το στρέμμα).

Από τα παραπάνω συμβόλαια προκύπτουν και νέα ονόματα Τούρκων του χωριού μας, τα οποία αναφέρω χωρίς αλφαβητική σειρά: Χαλήλ εφέντη, Αβδούλ εφέντη, Γουκρού εφέντη, Σοκρή εφέντη, Συναπόγλου Χασάν, Αμέτ Ογλουχαρή, κληρονόμοι Ταχσίν, Αμέτ Τσαούς, Χατζή Μπόι Χασάν, κληρονόμοι ογλού Αζήν, Χασάν ογλού Ηλιάς Νταλακλή Μεμέτ, Τσαριξή ογλολαρή, Μπαλτή, Αχμέτ Χαβαλεντήν Χουσεΐν, Σαλή ογλού Κιαμήλ, Φερχαέ Τσαούς και Χαφούζ Χουσεΐν.

Ευχαριστώ θερμά το θείο μου Χρυσόστομο Ριτζαλέο για τη σταθερή και πάντα πολύτιμη βοήθειά του.