Βοϊράνη - 1997 - για την Εβραϊκή Κοινότητα Δράμας

Η Δράμα είναι μεταξύ των πρώτων πόλεων της Ευρώπης στα θύματα του Ολοκαυτώματος. Ιστορικά, από τους 1200 Εβραίους που ζούσαν στην πόλη της Δράμας πριν το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, επέζησαν μόνο 39! Ανθρώπινες απώλειες: 97% του Εβραϊκού πληθυσμού.

Σαν απόδειξη της ιστορικής του ευαισθησίας, ο Σύλλογος διοργανώνει 4ημερο εκδηλώσεων μνήμης για την Εβραϊκή Κοινότητα Δράμας με τη στήριξη της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Δράμας και υπό την Αιγίδα της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς, από τις 28 Μαΐου ως 1 Ιουνίου του 1997, στο Πνευματικό Κέντρο «Ελευθερία» της Δράμας.

Κατά γενική ομολογία, η εκδήλωση αποτέλεσε μια από τις σημαντικότερες σχετικές εκδηλώσεις που έγιναν στη Δράμα.

pending Ύστερα από μισό αιώνα σιωπής...

Του Βασίλη Χ. Ριτζαλέου

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Βοϊράνη, τεύχος 34, έτος 1997

Εκδηλώσεις μνήμης για την εβραϊκή κοινότητα Δράμας σε συνεργασία με τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση

«... Είμαι και εγώ μια όμηρος που επέστρεψα από το στρατόπεδο τον Bergen-Belsen. Δεκαοχτώ αγαπημένα μου άτομα δολοφονήθηκαν στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Τιμώντας τους 1200 κατοίκους της Δράμας αισθάνθηκα πως τιμήσατε και τους δικούς μου νεκρούς...»

Φλώρα Μιχαέλ

Πρόκειται για ένα από τα συγκινητικά μηνύματα που λάβαμε στο Σύλλογο μετά τις εκδηλώσεις μνήμης για την εβραϊκή κοινότητα της Δράμας, που πραγματοποιήθηκαν σε συνεργασία με τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Δράμας και υπό την αιγίδα της Γ ενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς, από τις 28 Μαΐου μέχρι και την 1η Ιουνίου, στην πόλη της Δράμας.

Θεωρούμε σημαντικό να γίνει μία μικρή αναφορά στο χρονικό των εκδηλώσεων. Οι προετοιμασίες ξεκίνησαν τον περασμένο Φεβρουάριο, αμέσως μετά την υποβολή του σχετικού φακέλου στη Γ.Γ. Νέας Γενιάς, και ολοκληρώθηκαν τρεις μήνες αργότερα. Τρεις μήνες σκληρής δουλειάς και άψογης συνεργασίας με το Νομάρχη Δράμας κ. Δημητριάδη και τον υπεύθυνο δημοσίων σχέσεων κ. Λύσελη, την υπεύθυνη της Γ.Γ. Νέας Γενιάς κ. Ορλώφ, την ιστορικό κ. Μόλχο και τον γεν. γραμματέα της Ισραηλιτικής Κοινότητας Καβάλας κ. Βενουζίου, έφεραν το τελικό αποτέλεσμα.

Η ιδέα για την πραγματοποίηση των εκδηλώσεων στη Μνήμη των 1200 Δραμινών Εβραίων, που χάθηκαν το Μάρτιο του 1943 στα ναζιστικά στρατόπεδα της Τρεμπλίνα και του Άουσβιτς στην Πολωνία, αγκαλιάστηκε με θέρμη από όλους. Έτσι, φτάσαμε στις 28 Μαΐου, όταν έγιναν τα εγκαίνια έκθεσης φωτογραφίας με τίτλο «Από τη Δράμα στα ναζιστικά στρατόπεδα της Πολωνίας» στο πνευματικό κέντρο «Ελευθερία», που μας παραχωρήθηκε ευγενικά από τη ΔΕΚΠΟΤΑ και το Δήμο Δράμας.

Στην έκθεση παρουσιάστηκε, για πέντε μέρες, φωτογραφικό υλικό από τη ζωή των 1200 Δραμινών Εβραίων μέχρι το 1943, σε τρεις ενότητες. Μέρος του υλικού για τους Εβραίους της πόλης μας προήλθε από το προσωπικό αρχείο της κ. Ε. Ανδρεάδη, φίλης αρκετών Εβραίων μέχρι το 1943, το οποίο επιμελήθηκε η δημοσιογράφος Δήμητρα Ματζιώρη. Για την τραγική κατάληξη δεκάδων χιλιάδων Εβραίων της πατρίδας μας στο Άουσβιτς και στην Τρεμπλίνκα, το υλικό προήλθε κυρίως από το συγκλονιστικό βιβλίο του τότε ομήρου κ. Κούνιο, που τίμησε με την παρουσία του τις εκδηλώσεις, με την ευγενική υπόδειξη του διευθυντή του Εβραϊκού Μουσείου Θεσσαλονίκης κ. Αλμπέρτου Ναρ. Πλούσιο υλικό μας χάρισε και η Ισραηλιτική Κοινότητα Καβάλας.

Στα εγκαίνια παραβρέθηκαν ο πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου της Δράμας κ. Αυγερινόπουλος, ο πρόεδρος της Ισραήλ. Κοινότητας Καβάλας κ. Τσιμίνο, ο γραμματέας της ίδιας κοινότητας κ. Βενουζίου, ο μοναδικός Εβραίος της πόλης μας κ. Κοέν και φίλοι του Συλλόγου.

Το Σάββατο 31 Μαΐου 1997 πραγματοποιήθηκε η κεντρική μας εκδήλωση στην αίθουσα διαλέξεων του Εμπορικού Επιμελητηρίου. Ήταν μια ιδιαίτερα φορτισμένη συναισθηματικά βραδιά, που δύσκολα θα ξεχάσουμε όσοι είχαμε την ευκαιρία να ζήσουμε. Η εκδήλωση ξεκίνησε με την ομιλία του Προέδρου του Συλλόγου κ. Κηπουρού, ο οποίος άγγιξε με ευαισθησία και παρρησία το ζήτημα του ρατσισμού και της ιστορικής μνήμης. Ο Νομάρχης Δράμας κ. Δημητριάδης, στη συνέχεια, συγκίνησε με τις προσωπικές μνήμες από την άλλοτε ανθούσα εβραϊκή κοινότητα της πόλης. Ο εκπρόσωπος του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου κ. Μωυσής, μια από τις σημαντικότερες προσωπικότητες του ελληνικού εβραϊσμού, ο πρόεδρος του Ισραήλ. Κοινότητας Θεσ/κης κ. Σεφιχά, η πρόεδρος των Ομήρων Ισραηλιτών Ελλάδος κ. Ναχμία και ο γεν. γραμματέας της Ισραήλ. Κοινότητας Καβάλας κ. Βενουζίου εξέφρασαν στο σύντομο χαιρετισμό τους την ευγνωμοσύνη τους για την αυθόρμητη οργάνωση των εκδηλώσεων μνήμης από επίσημο φορέα της Πολιτείας -για πρώτη φορά στη νεότερη ελληνική ιστορία- και τον πολιτιστικό μας σύλλογο.

Αμέσως μετά τους χαιρετισμούς, η επίκουρος καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Ευθυμίου και η διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Στρασβούργου κ. Μόλχο παρουσίασαν με τις εξαιρετικές εισηγήσεις τους την ιστορική πορεία του εβραϊκού στοιχείου στην Ελλάδα και ιδιαίτερα στη Θεσ/κη. Ο υπογράφων το κείμενο, στη συνέχεια, επιχείρησε να δώσει την εικόνα που παρουσίαζε η εβραϊκή κοινότητα Δράμας από το τέλος του 19ου αιώνα μέχρι τα τραγικά γεγονότα του 1943.

Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους εκπρόσωπος του Σεβασμιοτάτου Μητροπολίτου Δράμας, ο βουλευτής κ. Σαατσόγλου, ο Νομάρχης κ. Δημητριάδης, ο πρόεδρος της Κοινότητάς μας κ. Παπαδόπουλος, εκπρόσωποι πολιτικών, στρατιωτικών και αστυνομικών αρχών, ο εκπρόσωπος του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου κ. Μωυσής, οι
Πρόεδροι των Ισραηλιτικών Κοινοτήτων Αθήνας κ. Αλμπάλα, Θεσ/κης κ. Σεφιχά, Βόλου κ. Φρεζής, Λάρισας κ. Αλμπελανσή, Καβάλας κ. Τσιμίνο, η πρόεδρος των ομήρων Ισραηλιτών Ελλάδος κ. Ναχμία, διασωθέντες από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, μέλη εβραϊκών κοινοτήτων, η οικογένεια Κοέν, συγχωριανοί και Δραμινοί φίλοι του Συλλόγου.

Την επόμενη μέρα, σε μια ιδιαίτερα συγκινητική εκδήλωση της Ισραήλ, κοινότητας Καβάλας, ο Δήμαρχος Δράμας κ. Τζίμας προχώρησε στα αποκαλυπτήρια πλάκας, στα ερείπια της καπναποθήκης όπου συγκεντρώθηκαν οι Εβραίοι συμπολίτες μας, στην περιοχή της Αγίας Βαρβάρας, για να θυμίζει σε όλους την τραγική μοίρα των 1200 Δραμινών

Εβραίων. Η επιμνημόσυνη δέηση έγινε από το σοφολογιότατο ραββίνο Θεσαλονίκης δόκτωρα Ιτσχάκ Νταγιάν.

Το σύνολο των εκδηλώσεων αποτέλεσε αναμφισβήτητα μια ιστορική στιγμή όχι μόνο για το Σύλλογο αλλά για τον ίδιο του Ελληνισμό, που οφείλει να τιμά και να αξιοποιεί όλες του τις δυνάμεις.

Η δεύτερη σφαγή της Δράμας (4 Μαρτίου 1943)
με αφορμή τις εκδηλώσεις του Συλλόγου μας για την Εβραϊκή Κοινότητα της Δράμας

Του Χρίστου Φαράκλα, φιλολόγου

(Αναδημοσίευση από τα «Χρονικά της Δράμας» της 3.6.1997)

Πραγματοποιήθηκε το απόγευμα του Σαββάτου 31 Μαρτίου στη φιλόξενη αίθουσα του Επιμελητηρίου Δράμας μια εξαιρετική εκδήλωση μνήμης για τα μέλη της άλλοτε ακμαίας Εβραϊκής Κοινότητας της Δράμας που έπεσαν θύματα της θηριωδίας του ναζισμού.
Την εκδήλωση οργάνωσε ο δυναμικός και δραστήριος Πολιτιστικός Σύλλογος Αγίου Αθανασίου στον οποίο ανήκει και η σύλληψη της λαμπρής ιδέας - σε συνεργασία με τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Δράμας και υπό την αιγίδα της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς. Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους ο κύριος Εσδρά Μωυσής, εκπρόσωπος του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδος, οι Πρόεδροι των Ισραηλιτικών Κοινοτήτων Αθήνας, Θεσσαλονίκης, Καβάλας, Λάρισας και Βόλου και η κυρία Μπέρρυ Ναχμία, Πρόεδρος των Ισραηλιτών Ομήρων των Στρατοπέδων Συγκεντρώσεως.

Ήταν μια εκδήλωση σεμνή και ουσιαστική, ίσως μια από τις καλύτερες εκδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν τα τελευταία χρόνια στη Δράμα. Η αξία της δεν προσδιορίστηκε μόνο από την αναμφισβήτητα υψηλή ποιότητά της, αλλά, κυρίως, από το γεγονός ότι επιτέλους, ύστερα από μισό και πλέον αιώνα σιωπής, βρέθηκαν κάποιοι φωτισμένοι πατριώτες που σκέφτηκαν να αποτίσουν τον οφειλόμενο φόρο τιμής στους Εβραίους συντοπίτες μας -παιδιά, γυναίκες και άντρες- οι οποίοι πήραν εκείνο το φοβερό ξημέρωμα της 4ης Μαρτίου του 1943 το φρικτό και χωρίς επιστροφή δρόμο του μαρτυρίου, αφήνοντας πίσω τους περιουσίες που λεηλατήθηκαν από τους κατακτητές και μνήμες αγαθές που διασκορπίστηκαν στους τέσσερις ανέμους.

Την ανάκτηση και αναβίωση αυτών των σκορπισμένων αναμνήσεων είχε ως στόχο της η εκδήλωση του περασμένου Σαββάτου αλλά και οι άλλες εκδηλώσεις που προηγήθηκαν και ακολούθησαν. (Η έκθεση φωτογραφίας στο Πνευματικό Κέντρο «Ελευθερία» και η επιμνημόσυνη τελετή στο χώρο της Αγίας Βαρβάρας). Εκτός όμως από αυτό, είναι βέβαιο ότι έγινε και το πρώτο σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση μιας σοβαρής προσπάθειας για την έγκυρη ιστορική καταγραφή των γεγονότων της απίστευτης γενοκτονίας. Με τις εισηγήσεις που ακούστηκαν, τόσο των κυριών Μαρίας Ευθυμίου και Ρένας Μόλχο, όσο και του κυρίου Βασίλη Ριτζαλέου -ο οποίος έκλεψε την παράσταση με την εξαιρετικού ενδιαφέροντος εισήγησή του που αφορούσε ειδικά την τύχη των Εβραίων της Δράμας-φωτίστηκε κάπως στη διαχρονία της μια τραγική πτυχή της ιστορίας του ελληνικού εβραϊσμού, που είναι ταυτόχρονα και μια σκοτεινή πτυχή της ελληνικής και της τοπικής μας ιστορίας, ανάλογη με την επίσης φοβερή «σφαγή της Δράμας» το Σεπτέμβριο του 1941.

Η χρονιά που διατρέχουμε έχει χαρακτηριστεί ως «ευρωπαϊκό έτος κατά του ρατσισμού». Και ο αντισημιτισμός υπήρξε όντως μια από τις αρχαιότερες μορφές ρατσισμού, που γνώρισε την πιο απάνθρωπη και πιο φονική της έξαρση με την «τελική λύση» του Χίτλερ. Πέρα όμως από μια απλή ευκαιρία για καταδίκη του ρατσισμού, για τους Δραμινούς ο αφανισμός της τοπικής ελληνοεβραϊκής κοινότητας θα έπρεπε μάλλον να αποτελεί υπόθεση καθαρά εθνική και η 4η Μαρτίου να τιμάται ως επέτειος δεύτερης σφαγής της μαρτυρικής Δράμας. Είναι μια τιμή οφειλόμενη σε ανθρώπους δικούς μας, που συνέβαλαν με το μόχθο τους στην ευημερία και την ανάπτυξη της πόλης μας και που χάθηκαν άδικα όλοι τους μέσα σε μια νύχτα, θύματα του παραλογισμού και της κτηνωδίας των ναζιστών και των τυφλών εντολοδόχων τους.

Θερμά συγχαρητήρια αξίζουν σε όλους τους συντελεστές της εκδήλωσης και ιδιαίτερα στον πρόεδρο του Πολιτιστικού Συλλόγου Αγίου Αθανασίου, κύριο Κωνσταντίνο Κυριαζή - Κηπουρό και τα επίλεκτα μέλη του Διοικητικού του Συμβουλίου. Συγχαρητήρια αξίζουν επίσης στον κύριο Ιάκωβο Κοέν, γιο του Αλβανομάχου Αλβέρτου Κοέν, όχι μόνο για τη συμβολή του στην επιτυχία των εκδηλώσεων, αλλά και γιατί παραμένοντας με την οικογένειά του ανάμεσά μας διατηρεί άσβηστη τη μνήμη και την παράδοση του δραμινού εβραϊσμού.
ΜΝΗΜΕΣ ΕΒΡΑΙΩΝ

Όσα καλά λόγια και να γράψει κανείς για τα μέλη των εβραϊκών κοινοτήτων, που είχαμε την χαρά να γνωρίσουμε κατά την διάρκεια των εκδηλώσεων μνήμης για την εβραϊκή κοινότητα της Δράμας, είναι βέβαιο ότι θα είναι λίγα και ανεπαρκή για να αποδοθεί αυτό που αισθανθήκαμε βαθιά μέσα μας, με αφορμή αυτή την επαφή.

Η ανυπόκριτη ευγένειά τους, η έκδηλη ποιότητα του χαρακτήρα τους, η βαθύτατη μόρφωσή τους, μα πιο πολύ η ζεστασιά τους και τα βαθιά και αληθινά αισθήματα φιλίας τους για κάθε τι ελληνικό, θα μείνουν αποτυπωμένα στις ψυχές μας για πολύ χρόνο. Θα μείνουν για να επιβεβαιώνουν την ορθότητα της επιλογής μας να αναδείξουμε την ιστορική διάσταση και σημασία του αφανισμού τους από τον τόπο μας, ως ένα ιδιαίτερα σημαντικό και αναπόσπαστο μέρος της δικής μας ιστορικής πραγματικότητας, που δυστυχώς επί τόσα χρόνια την κάλυπτε ένα πέπλο ακατανόητης σιωπής. Έσπασε λοιπόν η σιωπή και αποκαλύφθηκε παραστατικά στη μικρή μας κοινωνία, το μέγεθος ενός ακόμη εγκλήματος της ναζιστικής βαρβαρότητας που διαπράχθηκε πλάι μας, στους δρόμους και τα μέρη που όλοι μας σήμερα ζούμε και αναπνέουμε ελεύθερα. Σ' αυτά τα μέρη λοιπόν που ποτίστηκαν με το πικρό δάκρυ των συμπολιτών μας, ακούστηκαν μετά από 54 ολόκληρα χρόνια λόγια μνήμης από συμπατριώτες τους, εβραίους και χριστιανούς και αποτέθηκαν στον χώρο του μαρτυρίου τους λίγα δάφνινα στεφάνια, ως ελάχιστος φόρος τιμής και αναγνώρισης, έστω και καθυστερημένα. Και η μαρμάρινη πλάκα πάνω στον πέτρινο τοίχο της φυλακής τους, κάπου εκεί στα νερά της Αγίας Βαρβάρας θα παραμένει πάντα πλάι στα τρεχούμενα και γάργαρα νερά, σημάδι της θυσίας τους, αλλά και αφορμή μιας εσωτερικής κραυγής: ΠΟΤΕ ΠΙΑ.

κ.κ.κ.
Το Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο συγχαίρει ίο σύλλογό μας

Από όλες σχεδόν τις ισραηλιτικές κοινότητες της Ελλάδας λάβαμε θερμά συγχαρητήρια μηνύματα για τις εκδηλώσεις που διοργάνωσε ο σύλλογός μας.

Δυστυχώς δεν είναι δυνατόν να τα δημοσιεύσουμε όλα λόγω χώρου. Δημοσιεύουμε μόνο το μήνυμα του ΚΙΣ, που αντανακλά και τη βούληση όλων των Εβραίων της Ελλάδας.

Αγαπητοί φίλοι,

Παρακαλούμε να δεχτείτε τα συγχαρητήρια του Διοικητικού μας Συμβουλίου για τη συγκινητική σας πρωτοβουλία να οργανώσετε εκδήλωση για την Ισραηλιτική Κοινότητα Δράμας τα μέλη της οποίας εξοντώθηκαν στα χιτλερικά στρατόπεδα.

Θέλουμε επίσης να σας ευχαριστήσουμε για την τόσο ευγενική σας φροντίδα να ετοιμάσετε την πρόσκληση της εκδήλωσης με αναμνηστικές φωτογραφίες που μαρτυρούν την εβραϊκή παρουσία, καθώς και τη δημιουργική συνύπαρξη με τους κατοίκους της περιοχής.

Η αγάπη και η αδελφοσύνη με την οποία το Διοικητικό σας Συμβούλιο περιέβαλε την όλη εκδήλωση ήταν πραγματικά αξιέπαινη και εκφράζουν τα συναισθήματα σεβασμού στην μνήμη των ομοθρήσκων μας και παλιών συμπολιτών μας.

Δεχτείτε αγαπητοί φίλοι, για μία ακόμη φορά τα θερμά μας συγχαρητήρια και τα πιο φιλικά μας αισθήματα.

Με τιμή

Ο Πρόεδρος,

Νιοσήμ Μαΐς

Ο Γεν. Γραμματέας,

Κωνσταντίνης Μωυσής

ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΡΙΟ

Το Δ.Σ. του Πολιτιστικού Συλλόγου του χωριού μας καθώς και τα μέλη του ευχαριστούν το κεντρικό ισραηλιτικό συμβούλιο Ελλάδας, καθώς και τις ισραηλιτικές κοινότητες Καβάλας, Τρικάλων, Λάρισας και Βόλου για την ευγενική τους χειρονομία να ενισχύσουν οικονομικά τον Σύλλογό μας, προκειμένου να καλυφθούν τα έξοδα των εκδηλώσεων μνήμης για την εβραϊκή κοινότητα της Δράμας και να ενισχυθούν οικονομικά οι σκοποί του Συλλόγου.