Οι Γερμανοί στο χωριό μας το Πάσχα του

Οι Γερμανοί στο χωριό μας το Πάσχα του '41

του Βασίλη Χ. Ριτζαλέου

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Βοϊράνη, τεύχος 33, έτος 1997

Στις 6 Απριλίου 1941 άρχισε η γερμανική επίθεση εναντίον της Ελλάδας, από το έδαφος της Βουλγαρίας, με το όνομα ΜΑΡΙΤΑ. Τα ελληνικά στρατεύματα αντιστάθηκαν με γενναιότητα στη «γραμμή Μεταξά», στα οχυρά της Μακεδονίας και της Θράκης, που κατασκευάστηκαν για την αμυντική θωράκιση της χώρας από τους Βουλγάρους και δεν ανταποκρίνονταν στις ανάγκες ενός σύγχρονου πολέμου.

«Στη διάρκεια των μαχών στα οχυρά», θυμάται ο Χρυσόστομος Ριτζαλέος, «πληροφορηθήκαμε στο χωριό ότι έρχονται γερμανικά στρατεύματα από την Καβάλα με προορισμό την πόλη της Δράμας. Τρέξαμε αμέσως στο δημόσιο (την εθνική οδό), για να παρακολουθήσουμε το ασυνήθιστο θέαμα. Είδαμε τελικά μόνο Γερμανούς μοτοσικλετιστές να κινούνται με ιλιγγιώδη ταχύτητα.

Στον Άγιο Αθανάσιο εγκαταστάθηκε μικρή δύναμη Γερμανών στρατιωτών, ίσως την Κυριακή των Βαΐων του ’41, στο εγκαταλειμμένο -εξαιτίας του πολέμου- δημοτικό σχολείο (στο σημερινό πρώτο δημοτικό). Υπολογίζω ότι παρέμειναν μία βδομάδα. Έφυγαν πιθανόν τη δεύτερη μέρα του Πάσχα.

Οι Γερμανοί ενδιαφέρονταν για την επίταξη των μεταφορικών μέσων και υποχρέωσαν τον Σεραφείμ Δανδίνη να γίνει διερμηνέας τους. Ο συγχωριανός μας μπορούσε να συνεννοηθεί στα γερμανικά, επειδή βρέθηκε αιχμάλωτος στη Γερμανία στη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Τότε, το Γ' Σώμα του Ελληνικού στρατού παραδόθηκε στους Γερμανούς και τους συμμάχους τους και οι άνδρες του μεταφέρθηκαν στη Γερμανία με τρένα.
Ανάμεσά τους ήταν αιχμάλωτος και ο Σεραφείμ Δανδίνης».

Τι προκάλεσε ζωηρή εντύπωση στους συγχωριανούς μας από τις συνήθειες και τη συμπεριφορά των Γερμανών; Ο Παναγιώτης Ελμαζίδης, 21 ετών εκείνη την εποχή, θυμάται:

«Οι Γερμανοί μετέφεραν μέρος του υλικού τους με κάρα τα οποία έσυραν ουγγαρέζικα άλογα. Ήταν πανύψηλα ζώα, με πολύ δυνατά πόδια, σχεδόν διπλάσια σε όγκο από τα δικά μας. Οι στρατιώτες αντιλαμβάνονταν ότι μας προκαλούσαν δέος και πολλές φορές πλησίαζαν με το άλογο ή τη μηχανή διερχόμενες κοπέλες για «κόρτε», χωρίς όμως να πειράξουν κανέναν. Επειδή ήταν Μεγάλη Βδομάδα, εκείνες τις ημέρες, οι Γερμανοί εντυπωσιάστηκαν από το βάψιμο των αυγών και φώναζαν «Eier -Eier» (αυγά - αυγά) στους δρόμους του χωριού».

Ωστόσο και οι Γερμανοί έδειξαν ενδιαφέρον για τις συνήθειες των συγχωριανών μας, που ήταν άγνωστες στην «αναπτυγμένη Ευρώπη». Η Άννα Σοφιδιώτου θυμάται: «όταν οι Γερμανοί έμειναν στο χωριό μας για λίγες μέρες το 1941, στρατιώτης περνώντας μπροστά από το σπίτι μας κοντοστάθηκε και μας παρακολουθούσε στην αυλή να ξεραίνουμε την κοπριά των ζώων στους τοίχους, για να ζεστάνουμε νερό και να μαγειρέψουμε. Ήταν πραγματικά δύσκολες εποχές...»

Οι Γερμανοί παραχώρησαν στη Βουλγαρία «προσωρινά» την Ανατολική Μακεδονία και τη Δυτική Θράκη, εκτός από μία ζώνη στα σύνορα με την Τουρκία. Σημαντική φρουρά των Γερμανών υπήρχε μόνο στην Καβάλα. «Στη διάρκεια της βουλγαρικής κατοχής, πέρασε από το χωριό μας άλλη μια φορά μικρή στρατιωτική δύναμη Γερμανών», αφηγείται ο Χρυσόστομος Ριτζαλέος. «Ήταν ασυνήθιστη κίνηση. Προχώρησαν από τον κεντρικό δρόμο, την πλατεία, με πιθανή κατεύθυνση προς την εκκλησία. Θυμάμαι ότι δεν είχαν μηχανές και οχήματα αλλά κάρα στα οποία ήταν φορτωμένα όλα τα υλικά για τα μαγειρεία τους».

Μεμονωμένο περιστατικό παρουσίας Γερμανού αξιωματικού θυμάται και η γιαγιά Ελένη Τομπαΐδου:«Κάποιο πρωινό, και ενώ οι Βούλγαροι ήταν από καιρό εγκατεστημένοι στο χωριό, ένας Γερμανός στρατιωτικός με τη συνοδεία κοπέλας που μιλούσε βουλγαρικά χτύπησε την πόρτα του σπιτιού μας. Γνώριζα γερμανικά από το σχολείο στη Ρωσία και μου ζήτησε ευγενικά να του δείξω τον δρόμο προς την κοινότητα. Το αυτοκίνητό του είχε σταματήσει από μηχανική βλάβη στο δημόσιο και ο αξιωματικός θα ζητούσε βοήθεια με το κοινοτικό τηλέφωνο. Αν και φοβήθηκα, τους οδήγησα στο σπίτι ενός αγροφύλακα, για να τους εξυπηρετήσει. Φοβόμασταν άλλωστε να κυκλοφορούμε και δεν απομακρυνόμασταν τότε από το σπίτι...».