Βοϊράνη - Κέντρο Προσφυγικής Μνήμης - Ιστορικά στοιχεία για την περιοχή

Προϊστορία

Τα πρώτα ίχνη ανθρώπινης παρουσίας στα όρια του σημερινού νομού Δράμας εντοπίζονται στη Μέση Παλαιολιθική Εποχή (50.000 π.Χ.), πρόκειται για νομάδες κυνηγούς στις περιοχές του Σπηλαίου των πηγών του Αγγίτη (Μααράς), του Βώλακα, των Ποταμών και του Αρκουδορέματος.

Νεολιθική Εποχή

Στην περιοχή μας βρέθηκαν ίχνη νεολιθικών οικισμών στο Δοξάτ-Τεπέ, στο Καλαμπάκ Τεπέ, στη περιοχή Συκιά και στον κάμπο των Κύργιων, που χρονολογούνται από το 5000 π.Χ. έως το 3000 π.Χ.
Τη νεολιθική εποχή η πεδιάδα της Δράμας ήταν ένα πελώριο έλος. Οι περιοχές ανάμεσα στα βουνά και το έλος επιλέχθηκαν από τους ανθρώπους της εποχής για τη δημιουργία των οικισμών τους αφού συνδύαζαν άφθονο πόσιμο νερό, καλλιεργήσιμες εκτάσεις και ένα πλούσιο φυσικό περιβάλλον, με έλη, λόγους και βουνά, με άφθονους φυσικούς πόρους κάθε είδους (θηράματα, ψάρια, καρπούς κ.α.). Δημιουργήθηκε γύρω από το έλος μια ομάδα από Νεολιθικούς οικισμούς : το Καλαμπάκ-Τεπέ, το Δοξάτ-Τεπέ, το Κεφαλάρι και η Συκιά στα κεντρικά-ανατολικά, το Πολύστυλο και το Ντικιλί Τας στα Νοτιοανατολικά και οι Σιταγροί στα Βορειοδυτικά.
Δοξάτο
Ευρήματα της προϊστορικής εποχής από την τούμπα Δοξάτ Τεπέ –βρίσκεται μεταξύ της Φτελιάς και του Καλαμπακίου, 1.200 μ. περίπου ανατολικά από τη γέφυρα της Τάφρου του Δοξάτου– πιστοποιούν την ύπαρξη νεολιθικού οικισμού στην ευρύτερη περιοχή του σημερινού Δοξάτου.
Στη συγκεκριμένη προϊστορική θέση βρέθηκαν φιάλες (μαύρη διακόσμηση σε κόκκινο φόντο, διακόσμηση με γραφίτη, με κόκκινη καφέ ή μαύρη στιλβωμένη επιφάνεια, εγχάρακτη διακόσμηση με επίθετη λευκή ύλη στις εγχαράξεις), «πυξίδες», πίθοι, σφοντύλια και ειδώλια (ανθρώπου, ζώου και πτηνού).

Κύργια
Η κατοίκηση της ευρύτερης περιοχής των Κυργίων εντοπίζεται σύμφωνα με αρχαιολογικά δεδομένα στην προϊστορική περίοδο. Στον κάμπο των Κυργίων εντοπίστηκαν αρχαιολογικές θέσεις στον Άνω Σταύλο και στις Λεύκες Καλαμώνα, 500 μ. δυτικά του Καλαμώνα και 2,5 χλμ. βορειοδυτικά του χωριού.
Σε τρεις από αυτές τις θέσεις βρέθηκε νεολιθική κεραμική, σε δύο κεραμική Εποχής Χαλκού, σε τρεις κεραμική Εποχής Σιδήρου και σε όλες τις θέσεις όστρακα ιστορικών χρόνων.

Αρχαϊκή, Κλασσική & Ελληνιστική εποχή (800 π.Χ. – 146 π.Χ.)

Στην περιοχή μας κατοικούσε το «Θρηκίον έθνος» των Ηδωνών, όπως μαρτυρεί ο πατέρας της ιστορίας Ηρόδοτος. Το θρακικό αυτό έθνος ζούσε στον ευρύτερο χώρο της Θράκης, μέρος της οποίας αποτελούσε και η σημερινή Ανατολική Μακεδονία.

Οι Ηδωνοί ήταν γνωστοί για τη λατρεία του θεού Διόνυσου. Φαίνεται ότι η οινοπαραγωγική παράδοση του τόπου μας κρατάει από την αρχαιότητα.
Σύμφωνα με τον μύθο, ο βασιλιάς των Ηδωνών, Λυκούργος, που το όνομα του αναφέρεται εν συντομία στην Ιλιάδα, αντιμετώπισε εχθρικά τη λατρεία του Διονύσου και για τον λόγο αυτό ο θεός καταδίκασε τη χώρα σε λιμό (πείνα) και τον ίδιο σε παραφροσύνη.

436 π.Χ. Διαμάχη με τους Αθηναίους
Ο Ηρόδοτος και ο Θουκυδίδης μιλούν επανειλημμένα για τους Ηδωνούς. Μετά τους Περσικούς πολέμους, οι Ηδωνοί έγιναν κυρίως γνωστοί γιατί είχαν κατοικήσει στην περιοχή της Αμφίπολης από όπου τους εξεδίωξαν Αθηναίοι άποικοι το 436 π.Χ., όπως αναφέρει ο Θουκυδίδης. Σύντομα οι Αθηναίοι έχασαν τον έλεγχο της Αμφίπολης και από τότε οι Ηδωνοί υπέστησαν πολλά από τις διάφορες εκστρατείες των Αθηναίων εναντίον της αποικίας τους.
Κράνος «κορινθιακού τύπου», του 5ου αι. π.Χ. Βρέθηκε στο Καλαμπάκι. Αρχαιολογικό Μουσείο Δράμας.

"...Ο μεγάλος δημιουργός του Αθηναϊκού κράτους Περικλής, προκειμένου να προβεί στην υλοποίηση του μεγαλόπνοου ναυτικού του προγράμματος ιδρύει μεγάλης σημασίας αποικία στην παράλια περιοχή της χώρας των Ηδωνών, προκειμένου να εκμεταλλευθεί την τεράστια σε ποσότητα και εξαιρετική σε ποιότητα ξυλεία του ιερού όρους Παγγαίου."
"...Η τεράστια σημασία που αποδίδανε οι Αθηναίοι στην περιοχή αποδεικνύεται από το γεγονός ότι το 436 π. Χ. οι Αθηναίοι έστειλαν δέκα χιλιάδες αποίκους, οι οποίοι είχαν οικτρό τέλος στη σύγκρουση τους με τους Ηδωνούς. "

Χατζόπουλος Γ. Κ. , Η εμβρυακή μορφή του θεάτρου και η λατρεία του Διόνυσου στη χώρα των Ηδωνών.

356 π.Χ. Μακεδονική εποχή

Το βασίλειο τους, μετά από μακροχρόνιες συγκρούσεις με τους Αθηναίους διαλύθηκε και η περιοχή γνώρισε ιδιαίτερη ανάπτυξη όταν ενσωματώθηκε στο βασίλειο του Φιλίππου το 356 π.Χ. Η πεδιάδα αποτελούσε τμήμα της «χώρας» των Φιλίππων, πόλης που ίδρυσε ο Μακεδόνας βασιλιάς.

"...Εύλογο ήταν, ύστερα από τόσες οχλήσεις και πείσμονες επιθέσεις να εξασθενήσουν αμυντικά οι Ηδωνοί και να υποταχθούν σε νέα δύναμη, που αναφάνηκε τον 4ο π. Χ. αιώνα, στους Μακεδόνες του Φιλίππου του Β. Το ιερό Παγγαίο τίθεται πλέον στην υπηρεσία και την εκμετάλλευση των Μακεδόνων...Είναι αμφίβολο αν είχε την τόση ακτινοβολία της η εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου χωρίς το ιερό και χρυσοφόρο Παγγαίο"

Χατζόπουλος Γ. Κ. , Η εμβρυακή μορφή του θεάτρου και η λατρεία του Διόνυσου στη χώρα των Ηδωνών.
4oς π.Χ. αιώνας. Δοξάτο
Επιτύμβια μαρμάρινη στήλη. Βρέθηκε σε αγρόκτημα στο Δοξάτο.
Η επιτύμβια στήλη έχει αετωματική επίστεψη και στηρίζεται σε διβαμιδωτο βάθρο, όπου αναγράφεται το όνομα της νεκρής :
ΓΝΩΜΗ ΒΙΘΥΟΣ ΓΥΝΗ
Η νεκρή έχει ελληνικό όνομα, Γνώμη, αναφέρεται όμως και με το όνομα του συζύγου της, που έχει θρακική προέλευση. Πρόκειται για μία από τις πρωιμότερες επιτύμβιες στήλες στην αγροτική περιοχή της πόλης των Φιλίππων. Β' μισό του 4ου π.Χ. αιώνα.

Ελληνιστική εποχή

Ευρήματα αποκαλύπτουν την ύπαρξη ελληνιστικών οικισμών στο Δοξάτο, τον Άγιο Αθανάσιο, το Κεφαλάρι και την Αγορά. Στον κάμπο Κυργίων ανασκάφηκε , ακόμη, τμήμα αρχαίου νεκροταφείου όπου βρέθηκε μακεδονικός τάφος.
Στην περιοχή του Καλαμπακίου έχει βρεθεί ένας σταδιοδείκτης του 3ου αιώνα π.Χ. στις δύο όψεις του οποίου αναγράφονται οι αποστάσεις από τους Φιλίππους και την Αμφίπολη. Η ύπαρξη του σταδιοδείκτη αποτελεί ένδειξη ότι ο αρχαίος οικισμός του Καλαμπακίου ήταν σημαντικός σταθμός του οδικού δικτύου των Μακεδόνων.

Ο ελληνιστικός σταδιοδείκτης του Καλαμπακίου λόγω τοπογραφικής σχέσης του με την Εγνατία Οδό στηρίζει την άποψη που έχει διατυπωθεί, σύμφωνα με την οποία η Εγνατία Οδός ακολούθησε και βελτίωσε ένα προϋπάρχον οδικό δίκτυο, το οποίο είχαν οργανώσει οι Μακεδόνες βασιλείς.
Τη διαπίστωση αυτή ενισχύει ένας οδοδείκτης (milliarium) ρωμαϊκών χρόνων. Η επιγραφή αναφέρεται σε ανακαίνιση της Εγνατίας οδού από το Δυρράχιο ως το Ακόντισμα (σταθμό της Εγνατίας Οδού στην περιοχή της Νέας Καρβάλης) ύστερα από μακρά περίοδο εγκατάλειψης.

Το σημαντικό αυτό έργο πραγματοποιήθηκε από τον αυτοκράτορα Τραϊανό, του οποίου αναγράφονται οι αυτοκρατορικοί τίτλοι.

Την ανακαίνιση της Εγνατίας Οδού από την Θεσσαλονίκη ως τη Νεάπολη, δηλαδή την σημερινή Καβάλα, από τον αυτοκράτορα Τραϊανό μνημονεύει και ένα άλλο μιλλιάριο που βρέθηκε στη Θεσσαλονίκη.

2ος π.Χ. Καλαμπάκι. Επιτύμβια στήλη
Μαρμάρινη επιτύμβια στήλη που χρονολογείται κατά τον 2ο αιώνα π.Χ. Κάτω από το ανάγλυφο με την παράσταση ήρωα-ιππέα μπροστά σε βωμό, η επιγραφή με το όνομα και το πατρώνυμο του νεκρού.
ΤΑΡΟΥΣΙΝΑΣ
ΔΟΥΛΗΟΥΣ
ΗΡΩΣ

Ελληνιστικοί χρόνοι

Καλαμπάκι. Επίστεψη θυρώματος ταφικού μνημείου
Η εγγεγραμμένη αετωματική επίστεψη κοσμείται με κεντρικό και πλάγια ανάγλυφα ανθεμωτά ακρωτήρια. Στο κέντρο του τυμπάνου του αετώματος σχηματοποιημένη κυκλική ασπίδα ή φιάλη. Στην επίστεψη χρησιμοποιήθηκαν δύο τεμάχια από διαφορετικό μάρμαρο, τα οποία επαναλαξεύθηκαν πιθανόν σε δεύτερη χρήση.

Ρωμαϊκή εποχή (146 π.Χ.-330 μ.Χ.)

Όταν οι Ρωμαίοι κατέλαβαν την Ελλάδα, το 146 π.Χ. η πόλη των Φιλίππων έγινε σπουδαία Ρωμαϊκή αποικία. Κτήματα της εύφορης πεδιάδας από τους Φιλίππους ως την περιοχή μας, δόθηκαν σε παλαίμαχους των Ρωμαϊκών λεγεώνων.
Στα μέρη μας δημιουργήθηκαν αυτοδιοικούμενες κοινότητες, γνωστές ως Vici.

Δοξάτο
Κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο υπήρχε στο Δοξάτο vicus που υπάγονταν στην αποικία των Φιλίππων. Έχουν βρεθεί πάνω από 20 επιγραφές που αναφέρονται στο Δοξάτο. Μία από αυτές αναφέρει, στα λατινικά, ότι το όνομα των κατοίκων ήταν VICANI.

Κύρια
Στη θέση των Κυργίων, υπήρχε από τα θρακικά χρόνια χωριό με το όνομα Κρίφλα, που κατοικούνταν συνεχώς και στη Μακεδονική, Ελληνιστική και Ρωμαϊκή εποχή. Οι κάτοικοι του ήταν Θράκες, Μακεδόνες, Αθηναίοι και Ρωμαίοι. Στα όρια του χωριού έχει βρεθεί αγροικία που άνηκε, σύμφωνα με επιγραφή που βρέθηκε στον χώρο, στον Ρωμαίο μεγαλοκτηματία Caesius Victor.

Καλαμπάκι
Στο Καλαμπάκι έχουν βρεθεί πλήθος ρωμαϊκών αρχαιοτήτων σε επιφανειακές έρευνες, οι περισσότερες εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Δράμας. Σημαντικότερες είναι :
• Οδοδείκτης (milliarium) με επιγραφή που αναφέρεται σε ανακαίνιση της Εγνατίας οδού από το Δυρράχιο ως το Ακόντισμα (σταθμό της Εγνατίας Οδού στην περιοχή της Νέας Καρβάλης) ύστερα από μακρά περίοδο εγκατάλειψης.
• Ενεπίγραφη επιτύμβια στήλη που χρονολογείται κατά τον 2ο αιώνα μ.Χ. Στο ανάγλυφο της στήλης απεικονίζεται ο νεκρός σε συμπόσιο ανάμεσα σε ένθρονες μορφές, προφανώς θεότητες του Κάτω Κόσμου.

Στα βόρεια της σύγχρονης κοινότητας, κατά την διάρκεια διάνοιξης αποστραγγιστικής αύλακος βρέθηκε απότμημα λατινικής επιγραφής καθώς και ενεπίγραφη επιτύμβια στήλη που χρονολογείται κατά τον 2ο αιώνα μ.Χ. Στο ανάγλυφο της στήλης απεικονίζεται ο νεκρός σε συμπόσιο ανάμεσα σε ένθρονες μορφές, προφανώς θεότητες του Κάτω Κόσμου. Οι συγγενείς (γυναίκες και παιδιά) προσφέρουν εδέσματα και ποτά. Κάτω από τον νεκρόδειπνο υπάρχει ανάγλυφη παράσταση δύο ιππέων, πιθανόν των Διόσκουρων. Στην αποσπασματικά σωζόμενη ελληνική επιγραφή της στήλης διακρίνεται η ημερομηνία του θανάτου, η ηλικία του νεκρού και τμήματα

Βοϊράνη
Ανάμεσα στον Άγιο Αθανάσιο και στο Κεφαλάρι, κοντά στις πηγές της Βοϊράνης, εντοπίστηκαν τμήματα κτιρίων, επιγραφές, κεραμικά όστρακα και κομμάτια σαρκοφάγων που μαρτυρούν ότι και εκεί υπήρχε ρωμαϊκή κώμη. Στους πρόποδες του Κεφαλαρίου αποκαλύφθηκε το 1989 τμήμα του ρωμαϊκού αγωγού που υδροδοτούσε τους Φιλίππους από τις πηγές Βοϊράνης.

Αγωγός
Το σωζόμενο τμήμα του αγωγού που αποκαλύφτηκε είχε μήκος 65 μ. προς τα νοτιοανατολικά. Εξωτερικά η οροφή του αγωγού είναι αψιδωτή και γενικά ο αγωγός κατασκευάστηκε με μικρές ακανόνιστες πέτρες. Εσωτερικά η κατασκευή του αγωγού (με εσωτερικές διαστάσεις πλάτος 0,80 μ. και συνολικό ύψος 1,20 μ.) είναι πολύ επιμελημένη. Πήλινες πλάκες καλύπτουν τον πυθμένα του και τα πλευρικά τοιχώματά του διαμορφώνονται από στρώση ασβεστολιθικού κονιάματος, πάνω στο οποίο επιστρώθηκε λεπτότερο υδραυλικό επίχρισμα. Σε απόσταση 11,45 μ. από το βορειοδυτικό άκρο του σωζόμενου τμήματος του αγωγού αποκαλύφτηκε φρεάτιο εξαερισμού (με εξωτερικές διαστάσεις 1,70 μ. Χ 1,50 μ.). Το τμήμα αυτό του αγωγού στο Κεφαλάρι σχετίζεται άμεσα με σωζόμενο τμήμα αγωγού στο λόφο των Φιλίππων και με το υδραγωγείο της ρωμαϊκής αποικίας, το οποίο χρονολογείται στο 2ο μ.Χ. αιώνα.

Κεφαλάρι
Ρωμαίοι εγκαταστάθηκαν και στην ακρόπολη του Κεφαλαρίου, στο λόφο της Παναγίας, ο οποίος κατοικήθηκε μέχρι τους βυζαντινούς χρόνους (στην κορυφή του λόφου βρέθηκαν ρωμαϊκά όστρακα). Στο λόφο της Παναγίας, όπου πιθανόν είχε εγκαταστήσει το στρατόπεδό του ο Βρούτος το 42 π.Χ., βρέθηκε το 1961 ορειχάλκινος λύχνος του 4ου μ.Χ. αιώνα.

Πρόκειται για λύχνο (ύψους 0,14 μ. και πλάτους 0,14 μ. περίπου) που έχει τη μορφή γονατισμένου βάρβαρου αιχμαλώτου. Ο λύχνος αποτελείται από το σώμα, που γέμιζε λάδι το οποίο χυνόταν από την οπή που βρίσκεται στο λαιμό του βαρβάρου, το κεφάλι, που συγκρατιέται με έναν μεντεσέ στο πίσω τμήμα του λαιμού, και αλυσίδα μήκους 0,35 μ. μαζί με γάντζο. Τα χαρακτηριστικά του βαρβάρου (πλατύ σαρκώδες πρόσωπο, στρογγυλό και ελαφρά προτεταμένο πηγούνι, κοντή μύτη, σκεπασμένο από τα μαλλιά μέτωπο) ανήκουν πιθανόν σε γερμανικής καταγωγής αιχμάλωτο, ο οποίος εμφανίζεται με λυγισμένα γόνατα και δεμένα χέρια και φορά κοντή χειριδωτή χλαμύδα, δερμάτινα υποδήματα και περιλαίμιο δούλου.

Βυζαντινή εποχή
Σύμφωνα με την άποψη του Σταύρου Μερτζίδη κατά τη Βυζαντινή εποχή ονομαζόταν «Δόκαλον». Με την ονομασία «Δοξάτο» είναι γνωστό από το 1600 μ.Χ., που μάλλον οφείλεται στη θέση του στον ευρύ κάμπο (δοξάτο είναι το ευρύχωρο δωμάτιο του πρώτου ορόφου στα παραδοσιακά μακεδονικά σπίτια, που έχει ωραία θέα).

Βοϊράνη
Το 1971, ύστερα από υπόδειξη του αείμνηστου Θανάση Παπαζώτου βρέθηκε, μετά από ανασκαφή, ρωμαϊκή έπαυλη του 5ου αιώνα μ.Χ.

Γύρω στα 1600 υπάρχει γραπτή αναφορά στο όνομα "Δοξάτο" από μοναχό της μονής Εικοσιφοίνισσας.

Ο εντοπισμός το 1978 ακρόπολης ρωμαϊκών και βυζαντινών χρόνων στην οχυρή θέση Παναγιά, στα βόρεια του Κεφαλαρίου, μαρτυρεί τη συνέχιση της κατοίκησης στο Κεφαλάρι και κατά τη βυζαντινή περίοδο.

Βυζαντινοί Χρόνοι

Η ασφάλεια και ειρήνη που έδωσε στα χρόνια που πέρασαν, η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία στην πόλη, κινδύνεψαν στην εποχή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.
Η εισβολή τον 4ο μ.Χ. αιώνα βαρβαρικών φύλων στα εδάφη του Βυζαντίου, αγγίζει και τους Φιλίππους. Βαρβαρικά φύλα φτάνουν μπροστά στην πόλη χωρίς όμως να καταφέρουν να την καταλάβουν. Το 473 μ.Χ. οι Γότθοι πλησίασαν στην περιοχή, πυρπόλησαν τα προάστιά της, την ίδια την πόλη όμως δεν μπόρεσαν να την καταλάβουν. Τους 7ο και 8ο μ.Χ. αιώνες ακολουθούν οι Σλαβικές επιδρομές. Αργότερα στις αρχές του 9ου αιώνα γίνονται οι Βουλγαρικές επιδρομές. Σε μια από αυτές τις επιδρομές το 837 μ.Χ. οι Βούλγαροι φθάνουν ως την πόλη και αφού πρωτύτερα οι κάτοικοι την εκκένωσαν, την κατέλαβαν και πάνω στις μαρμάρινες πλάκες του στυλοβάτη της νότιας κιονοστοιχίας της Βασιλικής Β', γράφουν το χρονικό της νίκης τους στην ελληνική γλώσσα. Οι Βούλγαροι αποσύρθηκαν γρήγορα και στο τέλος του 9ου αιώνα ολόκληρη η Ανατολική Μακεδονία οργανώθηκε από τους Βυζαντινούς. Τα τείχη της πόλης καθώς και η Ακρόπολη ανοικοδομούνται (963-969 μ.Χ.).
Στις θριαμβευτικές εκστρατείες του Βασιλείου Β' του Βουλγαροκτόνου από το 1004 έως το 1018 μ.Χ., πέρασαν πολλές φορές Βυζαντινά στρατεύματα από τους Φιλίππους. Λίγο αργότερα, στην εποχή των σταυροφοριών το 1097 μ.Χ., από τους Φιλίππους πέρασαν τα στρατεύματα της πρώτης σταυροφορίας.
Στα μέσα του 12ου αιώνα, ο Άραβας γεωγράφος Muhammad al-Idrisi μας δένει σημαντικά στοιχεία για την τότε εικόνα των Φιλίππων. Αναφέρει τους Φιλίππους σαν πόλη με ζωηρή εμπορική κίνηση, με καλλιέργειες αμπελιών και φυτειών κάθε είδους.
Επίσης η σημαντική θέση της πόλης πάνω στην μεγάλη οδική αρτηρία (Εγνατία) της περιοχής, είναι η αιτία επίσκεψης πολλών Αυτοκρατόρων. Όταν οι Φράγκοι κυρίευσαν την Κων/πολη, πέρασε από τους Φιλίππους δύο φορές, το 1204 μ.Χ., ο Φράγκος βασιληάς Βοδουίνος της Φλάνδρας. Το 1246 ο Αυτοκράτορας της Νίκαιας, Ιωάννης Βατάτζης, εκστρατεύει κατά των Βουλγάρων. Έρχεται στους Φιλίππους και συγκαλεί το πολεμικό του συμβούλιο. Ο ίδιος ξαναπερνά από την πόλη το 1252 μ.Χ. και συγκροτεί ένα ανώτατο δικαστήριο με σκοπό τη δίκη του Μιχαήλ Παλαιολόγου.
Τον 14ο αιώνα με τους εμφύλιους πολέμους των Ελλήνων βασιλέων και διεκδικητών του θρόνου, αναμίχθηκαν στον εμφύλιο Τούρκοι αλλά και Σέρβοι. Στους Φιλίππους στρατοπέδευσαν το 1327 μ.Χ. τα στρατεύματα του Ανδρόνικου Β' και το 1342 μ.Χ. τα στρατεύματα του Ιωάννη Κατακουζηνού. Η τελευταία αναφορά σε εκστρατεία των ιστορικών, που αφορά το όνομα των Φιλίππων, είναι το 1355 μ.Χ. όπου εκστρατεύει ο Αυτοκράτορας Ματθαίος Κατακουζηνός κατά των Σέρβων. Οι κάτοικοι της πόλης όμως έχοντας κάποια διένεξη με τον Αυτοκράτορα Ματθαίο Κατακουζηνό, παίρνουν μέρος στη σύλληψή του και τον παραδίνουν στον Σέρβο ηγεμόνα Vojhna.
Κατόπιν έρχονται οι Σελτζούκοι (Τούρκοι) οι οποίοι καταλαμβάνουν τις Σέρρες το 1383 μ.Χ., την Χριστούπολη (Καβάλα) το ίδιο έτος και την Θεσ/νίκη το 1387 μ.Χ. και εγκαθιδρύουν το Τουρκοκρατικό καθεστώς με διοίκηση και στρατό κατοχής.

Η περιοχή της Δράμας, με θρησκευτικό και διοικητικό κέντρο τους Φιλίππους, αποτέλεσε τμήμα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453 μ.Χ.). Την περιοχή λεηλάτησαν οι Ούννοι (435-447), οι Οστρογότθοι (471-473) και οι Βούλγαροι (Συμεών 893-927 και Σαμουήλ 976-1014) κατά την πρωτοβυζαντινή (324-565) και τη μεσοβυζαντινή (565-1081) περίοδο.

Η πόλη της Δράμας αναφέρεται αρχικά από τον Εβραίο Βενιαμίν από την Τουδέλη της Ισπανίας (1159-1173, αναφέρει ότι στην πόλη κατοικούσαν 140 Εβραίοι) και από το Βυζαντινό ιστορικό Νικήτα Χωνιάτη (αναφέρει ότι την περίοδο 1185-1191 στην πόλη διέμενε ο πρώην σεβαστοκράτορας Αλέξιος Κομνηνός). Στη Δράμα παρέμειναν επίσης ο κουροπαλάτης Αλέξιος Μανιάκης κατά το 12ο αιώνα και η σύζυγος του Βυζαντινού αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β΄ Παλαιολόγου (1282-1328) Ειρήνη Παλαιολογίνα κατά το πρώτο μισό του 14ου αιώνα (αναφορά από τον Βυζαντινό ιστορικό Νικηφόρο Γρηγορά).

Το πολίχνιον ή κάστρον της Δράμας και η περιοχή της καταλήφτηκε από τους Λατίνους της Δ΄ Σταυροφορίας λίγους μήνες μετά από την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης τον Απρίλιο του 1204 και τη μεταφορά της πρωτεύουσας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας στη Νίκαια της Μικράς Ασίας. Το 1223/4 όμως ο δεσπότης της Ηπείρου Θεόδωρος Άγγελος Κομνηνός Δούκας (1215-1230) κατέλαβε την πόλη της Δράμας και διοικητής-επίτροπος της πόλης ορίστηκε ο Γεώργιος Κίνναμος (1224/5-1230). Το 1230 η περιοχή της Δράμας καταλαμβάνεται από τους Βουλγάρους, αλλά το 1245/6 την κατέκτησε ο αυτοκράτορας της Νίκαιας (1204-1261) Ιωάννης Γ΄ Βατάτζης (1222-1254) και μετά την ανάκτηση της Κωνσταντινούπολης στις 25 Ιουλίου 1261 από το στρατό της Αυτοκρατορίας της Νίκαιας αποτέλεσε τμήμα της αναγεννημένης Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Ο μόνος γνωστός Βυζαντινός διοικητής της πόλης κατά την παλαιολόγεια περίοδο (1261-1453) ήταν ο Λέων Καλόγνωμος, προκαθήμενος Δράμας (1317-1322, αναφέρεται σε έγγραφα του Αγίου Όρους και σώζεται σφραγίδα του).

Ο αυτοκράτορας Ιωάννης Στ΄ Καντακουζηνός (1347-1354) αναφέρει τη Δράμα περιγράφοντας κινήσεις στρατευμάτων στα τέλη του 1327 και τις αρχές του 1328 κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου Ανδρόνικου Β΄ Παλαιολόγου-Ανδρόνικου Γ΄ Παλαιολόγου (1321-1328) και την άνοιξη του 1342 κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου ανάμεσα στον ίδιο τον Καντακουζηνό και τον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο (1341-1347), αναφέρει επίσης και την κώμη Κωδωνιανή (Κουδούνια).

Το 1345 ο ηγεμόνας της Σερβίας Στέφανος Δουσάν (1331-1355) κατέλαβε την Ανατολική Μακεδονία (τις Σέρρες στις 25 Σεπτεμβρίου 1345) εκτός από τη Χριστούπολη (Καβάλα). Κατά τη διάρκεια της σερβικής παρουσίας στη Δράμα (1345-1371) διοικητής της πόλης ήταν ο Σέρβος καίσαρας Βοΐχνας. Μετά τη μάχη του Έβρου στις 26 Σεπτεμβρίου 1371, όπου οι Τούρκοι νίκησαν τους Σέρβους, ο Βυζαντινός διοικητής της Θεσσαλονίκης δεσπότης Μανουήλ Παλαιολόγος κατέλαβε την Ανατολική Μακεδονία, αλλά το 1383 οι Τούρκοι κατέλαβαν την περιοχή (τις Σέρρες στις 19 Σεπτεμβρίου 1383).

Σταυροφορίες

Η περιοχή καταλήφθηκε από τους Λατίνους της Δ΄ Σταυροφορίας λίγους μήνες μετά από την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης τον Απρίλιο του 1204. Το 1223/4 όμως ο δεσπότης της Ηπείρου Θεόδωρος Άγγελος Κομνηνός Δούκας (1215-1230) κατέλαβε την περιοχή της Δράμας. Το 1230 η περιοχή της Δράμας καταλαμβάνεται από τους Βουλγάρους, αλλά το 1245/6 την κατέκτησε ο αυτοκράτορας της Νίκαιας (1204-1261) Ιωάννης Γ΄ Βατάτζης (1222-1254) και μετά την ανάκτηση της Κωνσταντινούπολης στις 25 Ιουλίου 1261 από το στρατό της Αυτοκρατορίας της Νίκαιας αποτέλεσε τμήμα της αναγεννημένης Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Σέρβοι και Τούρκοι

Τουρκοκρατία

Η περίοδος της τουρκοκρατίας ξεκινάει από το 1383 και φτάνει έως τις αρχές του 20ου αιώνα, με την κατάληψη της περιοχής από τους Βουλγάρους τον Οκτώβριο του 1912, κατά τη διάρκεια του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου, και την απελευθέρωση της από τον ελληνικό στρατό την 1η Ιουλίου 1913, κατά τη διάρκεια του Β΄ Βαλκανικού Πολέμου.

Μετά την κατάληψη της περιοχής οι Τούρκοι εγκαταστάθηκαν στα πεδινά, στον Άγιο Αθανάσιο (Μπόργιανι) και στο Κεφαλάρι (Μπουνάρ Μπασί), ενώ οι Χριστιανοί πιθανόν συγκεντρώνονται στο Δοξάτο. Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας καλλιεργούνταν ρύζι, βαμβάκι και καπνός και ήδη το 1600 το Δοξάτο ήταν μία πλούσια και όμορφη κωμόπολη.

Σε χειρόγραφο του 17ου αιώνα (με πολλά αρχαιότερα μνημονευόμενα τοπωνύμια) από την Ιερά Μονή της Παναγίας της Αχειροποίητου του Παγγαίου (Εικοσιφοίνισσας) αναφέρεται ο όρος Δοξάτο (Δοξάτου). Η ονομασία του Δοξάτου οφείλεται πιθανόν στη θέση του στον ευρύ κάμπο –δοξάτο είναι το ευρύχωρο δωμάτιο του πρώτου ορόφου στα παραδοσιακά μακεδονικά σπίτια.

Ο Τούρκος περιηγητής Εβλιά Τσελεμπή το 17ο αιώνα αναφέρεται στο Δοξάτο: Κατά την εκ Καβάλας προς Βορράν πορείαν μου, διήλθον εκ του χωρίου Μπόργιανι (Άγιος Αθανάσιος) και μετά ολίγην ώραν έφθασα εις κωμόπολιν που λέγεται Δοξάτον. Η κωμόπολις αύτη κειμένη εις ωραίαν τοποθεσίαν περιβάλλεται από κήπους και αμπελώνας και περιλαμβάνει τριακοσίας οικίας, ένα τέμενος, ένα ιεροσπουδαστήριον, λουτρόν και μερικά καταστήματα.

Και η ιστορία συνεχίζεται...
Τα επόμενα χρόνια είναι δραματικά για την περιοχή μας. Το Δοξάτο καταστρέφεται, η περιοχή του απελευθερώνεται, ανταλλάσει τους κατοίκους του, ενδυναμώνεται με τους πρόσφυγες που με το πείσμα και την εργατικότητα τους παλεύουν για ένα καλύτερο αύριο. ..